کشیده شدن عصب دست نوزاد حین زایمان/ فلج زایمانی چیست؟!

بيماري Erb نوعي از ضايعه شبكه بازويي است و منجر به ضعف در دست نوزاد مي شود. 

و به دليل كشيده شدن دست و آسيب به شبكه بازويي ايجاد مي شود.

شبكه بازويي, شبكه اعصابي نزديك گردن است كه تمامي اعصاب دست از آن منشعب مي شوند. اين اعصاب باعث ايجاد حس و حركت در بازو, دست و انگشتان مي شود. يك يا 2 در هر هزار كودك مبتلا به اين عارضه هستند. اكثر كودكان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي در حين تولد, حس و حركت را در دست مبتلا از دست مي دهند. والدين بايد همكاري دقيق و فعالانه اي در فرآيند درمان براي اطمينان از حداكثر بهبودي در عملكرد داشته باشند.

محل ضايعه:

در اين ضايعه, دست به سمت بدن و به داخل چرخيده است و كودك نمي تواند دست خود را به طور كارآمدي حركت دهد. شبكه اعصاب بازويي شامل اعصاب بازو, دست و انگشتان مي شود كه از نخاع و از بين مهره هاي گردني منشاء گرفته و به سمت بدن مي روند, در قسمت جانبي گردن, اين اعصاب با هم يكي شده و در اينجا آنها يك سيستم عصبي يا شبكه اعصاب را تشكيل مي دهند.

بعدها اين سيستم عصبي به زير استخان ترقوه منتقل مي شود و به طرف دست گسترش مي يابند. در ناحيه گردن, اعصابي كه به شانه مي روند بالاتر از اعصابي كه به دست و انگشتان مي روند, قرار مي گيرند و اعصابي كه حس را در دست و انگشتان ايجاد مي كنند پائين تر و درست در بالاي قفسه سينه قرار مي گيرند. اعصاب زيادي در شبكه بازويي وجود دارد كه هر يك از آنها شامل فيبرهاي عصبي كوچكتر همراه با لايه هايي از بافت همبند مي باشند.

علل ضايعه:

آسيبهاي كششي شبكه بازويي در نوزادان معمولا همزمان با زايمان سخت مادر رخ مي دهد كه مي تواند شامل جثه بزرگ كودك در حين زايمان, زايمان با پا يا يك زايمان طولاني مدت باشد. همچنين متخصص بايد در هنگام زايمان, سريع و دقيق بوده و با كمترين فشار كودك را به دنيا بياورد اگر گردن كودك به شدت كشيده شود, اعصاب نيز ممكن است كشيده شوند و موجب آسيب به كودك شود.

اغلب اوقات, اعصاب بالاتر درگير مي شوند كه اين آسيب در شبكه بازويي به بيماري Erb معروف است. كودك قادر نيست دستش را حركت دهد ولي انگشتانش را تكان مي دهد. اگر اعصاب بالا و پائين با هم كشيده شوند, عارضه ايجاد شده معمولا شديدتر از بيماري Erb است و به نام ضايعه كامل شبكه بازويي شناخته مي شود.

علائم:

به طور كلي چهار نوع آسيب عصبي وجود دارد و يك كودك ممكن است يك يا چند نوع آن را به طور همزمان داشته باشد:

1- آسيب كششي خفيف: كه به صورت يك شوك است و پارگي در آن وجود ندارد, اعصاب حالت عادي داشته و اين ضـــايعه به نام نوروپراكسي شناخته مي شود. اين كودكـــان معمولا به صورت خود به خود و در طول سه مـــاه بهبود مي يابند. نوروپراكسي به كودكان محدود نمي شود و در بزرگسالان نيز ممكن است روي دهد, براي مثال در بازيكنان فوتبال كه در حين بازي آسيب ديده اند روي مي دهد, كه آن به صورت سوزن سوزن و گزگز دردناك ابراز مي كنند.

2- آسيب كششي نوع اول: كه باعث آسيب ديدن برخي از فيبرهاي عصبي مي شود. ممكن است نتيجه يك بافت اِسكار (اثر زخم) باشد كه در آن اين بافت بر روي عصب سالم باقي مي ماند. اين عارضه را نوروما مي نامند كه در برخي از موارد و نه به صورت كامل معمولا بهبودي ايجاد مي شود.

3- آسيب كششي نوع دوم: كه باعث پارگي عصب شده و خودبخود بهبود نمي يابد, پارگي در صورتي رخ مي دهد كه خود عصب به شدت كشيده شود.

4- در نوع سوم: يك كشش شديد روي مي دهد كه باعث كشيده شدن عصب از نخاع مي شود و عصب پاره مي شود. اين نوع آسيب شديدترين نوع آسيب عصبي است. پارگي ممكن است با پيوند يك عصب ديگر ترميم شود ولي در اين حالت كه پارگي از نخاع ايجاد شده, قابليت ترميم وجود ندارد. در برخي موارد, بعضي از عملكردهاي دست با استفاده از عضلات ديگر برمي گردد.

علائم يك آسيب عصبي (كاهش حس و ضايعه كامل يا جزئي) مشابه هستند و ارتباطي به نوع آسيب ندارند؛ در حاليكه شدت آسيب, برنامه هاي درماني و ميزان بهبودي كودك را تحت تأثير قرار مي دهد.

تشخيص:

پزشكان اطفال اولين كساني هستند كه ضايعه شبكه بازويي را براساس ضعف در دست و معاينه جسمي تشخيص مي دهند.

پزشك ممكن است دستور انجام راديوگرافي ساده يا بررسي هاي تصويري ديگر را بدهد تا مطمئن شود كه به استخوانها و مفاصل گردن و شانه آسيبي نرسيده باشد.

پزشك همچنين براي پي بردن به وجود علائم عصبي در عضلات فوقاني دست تستهايي را انجام مي دهد كه اين تستها شامل EMG يا NCV (بررسي هدايت عصبي) مي شود. با وجود اينكه اكثر نوزادان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي به صورت خود به خود بهبود مي يابند ولي بايد كودك مجددا و به طور مكرر آزمايش شود تا اينكه بهبودي عصبي مشاهده شود و ممكن است تا بهبودي كامل دو سال طول بكشد. در طي اين مدت والدين بايد تمريناتي را براي حفظ انعطاف و نرمي مفاصل و براي حفظ شرايط مناسب در دست كودك انجام دهند.

گاهي اوقات, دست مبتلا به طور محسوسي كوچكتر از دست سالم است كه در موارد كمي مشاهده شده است و دليل آن استفاده خيلي كم از دست مي باشد. اين مورد همچنين ممكن است به علت رشد طبيعي كه توسط اعصاب سالم ايجاد مي شود, رخ دهد. اگرچه تفاوت در اندازه دائمي است وبي بايد به اين موضوع توجه كرد كه دست رشد مي كند تا وقتي كه رشد كودك ادامه داشته باشد.

درمان:

- درمان غير جراحي: به دليل اينكه كودك به تنهايي نمي تواند دست مبتلا را تكان دهد, حفظ نرمي مفاصل و تناسب عملكرد عضلاني توسط والدين اهميت زيادي دارد. كاردرماني به صورت مداوم و تمرينات دامنه حركتي در صورت امكان انجام شود. اين تمرينات بايستي زماني كه كودك به سن سه هفتگي رسيد شروع شوند. همچنين اين تمرينات, دامنه حركتي شانه, آرنج, مچ و دست را حفظ مي كنند و باعث پيشگيري از سفتي و خشكي مفصلي و در پي آن كانتراكمپر مفصل مي شوند.

- درمان جراحي: ضعف شانه,‌بازو و دست در كودكان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي ديده مي شود. اگر در طول 3-6 ماه اول زندگي تغييري رخ نداد, پزشك ممكن است جراحي اعصاب را براي بهبودي بيشتر و بروز توانايي بالقوه پيشنهاد كند. جراحي اعصاب باعث بازگشت عملكرد طبيعي نمي شود و معمولا براي كودكان بزرگتر مفيد نيست. زيرا اعصاب به كندي بهبود مي يابند. به طوري كه ممكن است چندين ماه يا چندين سال طول بكشد تا اعصاب ترميم شده در ناحيه گردن به عضلات انتهايي دست برسند. اكثر كودكان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي ضعفهايي در شانه, بازو يا دست دارند و استفاده از روشهاي جراحي براي بهبود عملكرد در آينده ممكن است مفيد باشد. پزشك با در نظر گرفتن موقعيت ويژه هر كودك, گزينه هاي درماني مختلفي را پيشنهاد مي كند. اكثر اين كودكان والديني دارند كه مي توانند به بازگشت عملكرد در آنها كمك كنند.

كودكان سازگاري زيادي دارند و والدين بايد حامي و مشوق آنان باشند و بر روي توانايي هاي فرزندشان تمركز كنند. اين كار باعث رشد بهتر عزت نفس در كودك و افزايش تلاش وي براي جبران محدوديت هاي عملكردي مي شود.

شبكه بازويي يك شبكه عصبي است كه حس و حركت دست را كنترل مي كند. نتيجه عمده ناشي از ضايعه شبكه بازويي, ضعف يا فلج عضلاني در شانه, بازو و دست مي باشد. خوشبختانه اكثر كودكان مبتلا به اين عارضه بهبودي كامل را به صورت خودبخودي كسب مي كنند درحاليكه برخي از آنان با درجات مختلفي از ضعف عضلاني در دست باقي مي مانند.

در بين كودكاني كه به صورت خودبخود بهبود نمي يابند برخي از آنان فقط نياز به توانبخشي و كاردرماني دارند و برخي ديگر علاوه بر كاردرماني نياز به جراحي نيز دارند. كودكاني كه دفورميتي هايي در شانه, بازو يا دست آنان ايجاد شده است يناز به درمانهاي ارتوپدي دارند. در همه موارد, براي دستيابي به حداكثر بهبودي, درمان بايد زود شروع شود.

ضايعه شبكه بازويي در نوزادن شيرخواره تشخيص داده مي شود, پزشكان بايد بيماري را مشخص كرده و كودك را به تيم درمان شبكه بازويي ارجاع دهند. در طول 2-6 ماه بعد از تولد, متخصصين با انجام كار گروهي با يكديگر, سعي در حفظ و افزايش عملكرد طبيعي در دست كودك دارند.

كاردرماني و توانبخشي:

- ارزيابي عملكرد دست

- اجراي برنامه درماني براي دستيابي به حداكثر بهبودي در عملكرد دست

- استفاده از دستورالعمل هايي براي والدين به منظور انجام تمرينات درماني در منزل

انواع ضايعه شبكه بازويي:

اين ضايه به دو نوع تقسيم مي شود:

1- ERB : كه در آن ريشه هاي عصبي C5- C6 آسيب مي بيند. (فوقاني)

2- Klumpke : كه در آن ريشه هاي عصبي T1- C8 آسيب مي بيند. (تحتاني)

ميزان شيوع و بروز:

ميزان بروز ضايعه شبكه بازويي 2/0- 5/2 نفر در هر 1000 تولد برآورد مي شود و تعداد كساني كه با ضعف دائمي محسوس باقي مي مانند 4/0- 5 نفر در هر 10 هزار تولد مي باشد.

آسيب شناسي:

شبكه بازويي با ايجاد كشش بر روي شانه در حين زايمان آسيب مي بيند. كودكان آسيب ديده معمولا جثه بزرگي دارند به طوريكه نيروي زيادي براي بيرون كشيدن آنها از كانال زايمان وجود دارد. زماني كه شانه با نيروي زيادي به سمت پائين كشيده مي شود, شبكه بازويي كشيده شده و آسيب مي بيند. نوع زايمان ارتباط مستقيمي با نوع ضايعه شبكه بازويي دارد. بر طبق يك گزارش, كودكان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي فوقاني (بيماري ERB) به احتمال زياد به صورت زايمان با پا متولد شده اند. در صورتيكه كودكان با ضايعه كامل شبكه بازويي به احتمال زياد با سر متولد شده اند. با اين حال, ضايعه شبكه بازويي ممكن است در زايمان به صورت سزارين نيز مشاهده شود.